اورژانس دندان پزشکی/از ضربه های دندانی تا دندان درد شبانه
اورژانس دندان پزشکی زمانی است که ضربه، خونریزی، درد یا تورم غیرمعمول در ناحیه دهان دیده شود. در این صورت باید هرچه زودتر فرد به دندان پزشک یا بیمارستان مراجعه کند...
در «دهان و دندان» این هفته به مواردی که جزو رایج ترین اورژانس های دندان پزشکی محسوب می شوند، اشاره می کنیم.
۱. ضربه های دندانی
بیشترین گروه سنی که درگیر ضربه های دندانی می شوند، سنین ۲ ۱ و ۱۰و ۷ سالگی است. معمولا دوران دبستان برای کودکان دوران پرجنب و جوشی محسوب می شود به همین دلیل، صدمه های وارده به سر و صورت کودکان به دلیل زمین خوردن، ورزش، سقوط از پله، ضربه دهان هنگام آب خوردن از شیر آب، دوچرخه سواری و... افزایش می یابد. هرچه کودک کنجکاوتر و ماجراجوتر باشد، احتمال جراحت هایی از این دست افزایش می یابد. بیشتر آسیب های دندان در ساختمان دندان های شیری و دائمی دندان های قدامی به خصوص دندان های قدامی فک بالا را درگیر می کند. جابجاشدگی خفیف از شایع ترین موارد مشاهده شده به دلیل ضربه به دندان های شیری است. ترک های ساده تاج دندان از جمله موارد شایع تروما به دندان های دائمی است که حتما باید پیگیری و درمان شود. در مورد دندان های دائمی بیشتر صدمه ها در نتیجه زمین خوردن و برخورد هنگام بازی و دویدن روی می دهد. عواملی مثل جلوبودن دندان های بالا و باز بودن لب ها هم این امر را تشدید می کند. کودکانی که دندان های جلو آمده دارند، افرادی که در ورزش های تماسی مانند فوتبال، هندبال، بسکتبال و... شرکت می کنند، احتمال ضربه به دندان هایشان بیشتر است. در این گونه موارد کاربرد محافظ های دهانی هنگام ورزش پیشنهاد می شود.
کمک های اولیه برای دندان های شیری ضربه دیده: ضربه در این سنین عمدتا بافت نرم را درگیر می کند که بهتر است بافت آسیب دیده را با آب بشویید و برای جلوگیری از خونریزی، ناحیه صدمه دیده را با گاز یا پنبه به مدت ۵ دقیقه فشار دهید و برای درمان اورژانسی، هرچه سریع تر به دندان پزشک مراجعه کنید. گاهی جراحت های بافت نرم ممکن است در لب ها، مخاط، کام، زبان، لثه و به تنهایی یا همراه با صدمه به دندان دیده شوند. چنین صدمه هایی ناشی از اشیاء، اسباب بازی یا دندان ها هستند که معمولا با خونریزی شدید، اضطراب زیاد والدین و کودک همراه است. ممکن است کودک در حالی که آبنبات چوبی، مداد یا سایر اشیاء را در دهان نگاه داشته زمین بخورد. به علاوه زمین خوردن ممکن است باعث بسته شدن دندان ها شود و پارگی های شدیدی در منطقه زبان یا گونه ها که در کودکان عضلات شل دارند و به سادگی در میان دندان ها قرار می گیرد، ایجاد شود. برای جلوگیری از این گونه صدمه ها به بافت نرم، لازم است در مرحله اول خونریزی را متوقف کنید. این کار اضطراب کودک را به مراتب کاهش می دهد. اغلب صدمه کمتر از آن است که به نظر می رسد و پس از پاک کردن خون از محل، ممکن است بسیار سطحی باشد. هنگامی که کودک گریه می کند، زخم های مخاطی و زبانی باز می شوند و بسیار حادتر از آنچه که هستند به نظر می رسند. اگر کودک آرام باشد، بافت لبه های آسیب دیده بی حرکت می مانند و به سرعت بهبود می یابند.
کمک های اولیه برای دندان های دائمی ضربه دیده: شایع ترین نوع ضربه به دندان های دائمی، شامل شکستگی های تاج دندانی، جابجایی هایی به طرف لب یا زبان همراه سفتی دندان و خارج شدن دندان از حفره است. در موارد شکستگی تاج با قطعه شکسته دندانی باقیمانده، می توان آن را به وسیله موادی به دندان چسباند، بنابراین بهتر است قطعه شکسته را پیدا کنید، در یک لیوان آب نگهداری و سپس بلافاصله به دندان پزشک مراجعه کنید. در مورد شکستگی تاج دائمی حتی اگر علامتی نبود باید به دندان پزشک مراجعه کرد.
۲. بیرون افتادن دندان از دهان
یکی از مسایلی که هنگام ضربه به دندان ها رخ می دهد، بیرون افتادن دندان از دهان است. این اورژانس در کودکان بسیار شایع است. در این مواقع حفظ دندان دائمی کودک بستگی به اقدام های صحیحی دارد که باید بلافاصله پس از بیرون افتادن دندان انجام دهید. متاسفانه تاکنون تعداد زیادی از دندان های دائمی کودکان در اثر ناآشنایی به این مساله از بین رفته است. به همین دلیل توصیه می شود زمانی که دندان کاملا از حفره خود خارج شده با نگه داشتن تاج دندان، آن را از زمین بردارید. اگر می توانید دندان آلوده شده را ۱۰ ثانیه زیر آب به آرامی شستشو دهید و داخل حفره خود برگردانید. اگر چنین کاری ممکن نیست، بهتر است دندان را در یک لیوان شیر قرار دهید. در غیر این صورت دندان را داخل دهان بین دندان ها و گونه کودک قرار دهید و بلافاصله به دندان پزشک مراجعه کنید. نکته طلایی برای نجات دادن جان یک دندان، زمان است. اگر بتوانید کودکتان را در کمتر از 50 دقیقه به دندان پزشکی برسانید، احتمال درمان موفقیت آمیز برای آن بیش از 80 درصد خواهد بود. در مواردی که دندان ضربه دیده است و هیچ کدام از موارد فوق دیده نمی شود نیز مراجعه به دندان پزشک ضروری است. صدمه به عصب دندان در عرض چند روز یا چند هفته می تواند باعث تغییر رنگ آن شود.
۳. شکستگی لبه دندان
گاهی در اثر ضربه های خارجی، لبه دندان شکستگی پیدا می کند. شکستگی لبه دندان هر اندازه که باشد لازم است برای ترمیم دندان، نزد دندان پزشک بروید زیرا بر اثر بازشدن عاج دندان به تدریج مواد آلوده کننده وارد مغز دندان می شود و حیات دندان را به خطر می اندازد.
۴. جابجایی دندان
در موارد شدید جابجایی دندان ممکن است دندان دچار لقی شده یا داخل استخوان فک فرو رفته یا از جای خود بیرون زده باشد. در مواردی لثه دچار پارگی و خونریزی می شود یا در قسمتی از دهان کبودی ایجاد می شود. گاهی شدت ضربه به حدی است که علاوه بر دندان ها، استخوان فک نیز دچار شکستگی می شود. در همه این موارد باید خیلی سریع نزد دندان پزشک بروید.
۵. شکستن اجسام سخت
از جمله آسیب های موجود، وارد آمدن فشار زیاد به دندان هنگام شکستن پسته، فندق و... با دندان است. در صورت شکستن دندان پس از اعمال فشار زیاد روی آن حتما باید برای درمان به دندان پزشک مراجعه کنید.
۶. شکستن دندان
در صورتی که با دندان شکسته مواجه شدید، سریعا محل دندان مورد نظر را با سرم فیزیولوژی بشویید. یک کیسه حاوی یخ را روی موضع قرار دهید. اگر دندان دارای یک لبه تیز شده است که باعث آزار ناحیه گونه و زبان می شود، با پارافین یا در صورت امکان موم دندان پزشکی، لبه تیز را بپوشانید و به دندان پزشک مراجعه کنید.
۷. فرو رفتن جسم خارجی بین دندان ها
اگر جسم خارجی قابل رویت است آن را با پنس دندان پزشکی بیرون بیاورید ولی اگر قادر به دیدن آن نیستید، سعی کنید آن را با نخ دندان بیرون بیاورید. پس از بیرون آوردن جسم خارجی حتما آب را به شدت در دهانتان غرغره کنید تا باقیمانده اجسام خارج شوند. سعی نکنید جسم خارجی را با جسم نوک تیز بیرون بیاورید. اگر عمق فرورفتگی جسم زیاد است و نمی توانید آن را خارج کنید به دندان پزشک مراجعه کنید.
۸. زخم های سطحی دهان ناشی از تحریک های فیزیکی و شیمیایی
این زخم های سطحی در سطح داخلی گونه، لثه و زبان بر اثر گاز گرفتن گونه، مسواک زدن شدید، خوردن غذاهای داغ یا تحریک های ناشی از براکت های ارتودنسی ایجاد می شوند. یک محلول دهانشویه اکسیژنه با حباب هایی که ایجاد می کند باعث تمیز کردن زخم از خرده های مواد غذایی می شود.
۹. بارداری و اورژانس دندان پزشکی
درمان های اورژانس دندان پزشکی در هر دوره و زمانی از بارداری می تواند انجام شود بنابراین به هیچ وجه نباید برای تسکین درد دندان در این دوره به مدت طولانی از مسکن ها استفاده کنید، بلکه باید سریع نزد دندان پزشک بروید. توجه داشته باشید مصرف خودسرانه هر دارویی ممکن است برای مادر و جنین خطرناک باشد، بنابراین لازم است هیچ دارویی را بدون اجازه پزشک یا دندان پزشک استفاده نکنید. در مواردی که پزشک یا دندان پزشک معالج با اطلاع از بارداری بیمار، دارویی را تجویز می کنند مصرف آن دارو بلامانع و حتی ضروری است و اجتناب از مصرف آن ممکن است برای بیمار و جنین زیان داشته باشد.
۱۰. دندان درد شبانه
از شایع ترین اورژانس های دندان پزشکی، درد شبانه است؛ دردی که هنگام خواب سراغ بزرگسالان یا کودکتان می آید. اگر کودک شبانه دچار دندان درد شد، بهتر است او را از حالت خوابیده به وضعیت نشسته درآورید به گونه ای که سر کودک بالاتر قرار بگیرد. پیش از مراجعه به دندان پزشک، شستشوی دهان با آب گرم و نیز استفاده از قرص مسکن برای کاهش موقت درد پیشنهاد می شود. اگر هم دندانتان به دلیل حساسیت به غذاهای سرد یا داغ یا شیرین دچار درد شد با آب ولرم دهانتان را بشویید و با نخ دندان موادغذایی بین دندان ها را پاک کنید و به آرامی دهانتان را با آب ولرم مسواک بزنید و در اولین فرصت برای ترمیم(پرکردن) دندانتان به دندان پزشک مراجعه کنید، اما اگر درد شدید یا همراه با تورم است، یک کیسه حاوی یخ (کمپرس سرد) روی گونه قرار دهید و بعد از 10 دقیقه آن را بردارید. این کار را به صورت متناوب تا رسیدن به دندان پزشک تکرار کنید. درضمن از گرم کردن موضع موردنظر بپرهیزید.